GDE SE NALAZI
Ulaz se nalazi u Ruzveltovoj ulici a prostire se između ulica Svetog Nikole i Severnog bulevara. Zahvata površinu od 30 hektara.
ISTORIJAT
Novo groblje izgrađeno je sa ciljem premeštanja starog Tašmajdanskog groblja. Predsednik beogradske opštine Vladan Đorđević posebno je zaslužan za izgradnju groblja pokretanjem inicijative 1884. godine za osnivanjem Novog groblja, po ugledu na evropska groblja, geometrijski pravilnih parcela i širokih aleja. Groblje je otvorno 1886.godine kada su počela prva sahranjivanja. Nekoliko godina kasnije sarađena je Crkva Sv. Nikole u neovizantijskom stilu po projektu arhitekte Svetozara Ivačkovića.
Tokom Prvog svetskog rata formirane su nove parcela namenjene za vojna groblja: srpsko, francusko, italijansko, austro-ugarsko, i bugarsko.Posle Prvog svetskog rata napravljene su Aleja velikana i Aleja arkada namenjene značajnim ličnostima. Podignute su spomen-kosturnice: Srpska kosturnica branilaca Beograda 1914-1918.godine i Ruska kosturnica.Kada je zatvoreno Tašamajdansko groblje 1927. obavljen je prenos posmrtnih ostataka svih pokojnika.
U skladu sa usvajanjem savremenih pravila za sahranjivanje, 1932. godine na Novom groblju započela je izgradnja kapela za ispraćaj po projektu arh. Rajka Tatića. U produžetku ovih kapela podignuta je i kapela za ispraćaj Jevreja aškenaskog reda koja danas ima funkciju kapele za kremaciju.
Posle Drugog svetskog rata formirane su nove vojne parcela, i parcele posvećene stradalim u različitim tragičnim događajima u Drugom svetskom ratu. Podignuta je i Aleje zaslužnih građana, kao i Upravna zgrada po projektu arh. Zorana Jakovljevića i Borivoja Tomića.
IZGLED
Izgled Novog groblja izveden je u skladu sa uobičajnom organizacijom prostora grobalja iz 19. veka geometrijskim parcelisanjem aleja. Ipak, zbog stalnog širenja, groblje je menjalo svoj izgled, dodavanjem novih delova. Današnji izgled groblje je dobilo u medjuratnom periodu,kada su sagrađene kapele za ispraćaj, kremaciju, upravna zgrada i drugi objekti. Sve građevine, uključujući i crkvu posvećenu Sv. Nikoli sagrađene su u neovizantijskom stilu, što ovoj celini daje jedinstven i monumentalan izgled.
CRKVA SV. NIKOLE
Crkva Sv. Nikole sagrađena je u neovizantijskom stilu 1893. godine po projektu arh. Svetozara Ivačkovića. Crkve je u formi grčkog krsta, iznad kojeg se diže kupola. Ikonostas je slikao Stevan Todorović, a freske slikar Andreja Domeniko. Ktitori crkve Stanojlo Petrović državni, oficir i državni savetnik sahranjen je u kripti sa ženom Draginjom.
KAPELA SV. ĐORĐA
Kapelu Sv. Đorđa projektovao je arh. Milan Antonović po želji vinskog trgovca Mihajala Jovičića. kapela je sagrađena u neovizantijskom stilu i čini jednistvenu celinu sa spoljnim zidom i upravnom zgradom koji su podignuti kasnije.
ARKADE
Arkade su prostorna celina sa porodičnim grobnicama uz sam severni zid prema Ruzveltovoj ulici. Prvobitna zamisao je bila da se umesto zida izgrade arkade, ali do izvođenja nije došlo. Tu su sahranjeni političar Nikola Pašić i drugi ugledni ljudi iz javnog života međuratnog perioda.
ALEJA VELIKANA
Izgradnja grobnica započeta je 1926. godine i bila je namenjena grobnicama istaknutih ličnosti iz života Srbije u međuratnom periodu. Prostire se od arkada do Aleje streljanih rodoljuba u vidu dugačke aleje. Prostornu celinu upotpunjuju kapele koje se izdvajaju svojim monumentalnim izgledom: nadrgrobna kapela Radomira Putnika arhitekte Aleksandra Vasića, kapela Velimira Teodorovića arhitekte Vasilija Androsova, i kapela porodice Lazarević i Spužić, nepoznatog autora.
SRPSKA KOSTURNICA BRANILACA BEOGRADA 1914-1918
Srpska kosturnica branilaca Beograda 1914-1918. godine podignuta je po projektu arhitekte ruskog porekla Romana Verhovskog između 1928-1931.godine. Centralni spomenik na ovoj parceli predstavlja statua vojnika sa puškom vajara Živojina Lukića, dok je skulpturu palog orla na zastavama uradio Verhovski. U kosturnici ispod spomenika smešteni su ostaci 3529 identifikovanih i 1074neidentifikovana vojnika koji su poginuli za vrme balkanskih ratova i Prvog svetskog rata.
RUSKO GROBLJE
U toku i posle završetka Oktobarske revolucije u Kraljevinu SHS pristiglo je oko 45.000 ruskih državljana koji su izbegli zbog političkih razloga iz zemlje. Najveći broj doselio se u velike gradove, pa je tako u Beogradu 1929. godine registrovano 9.432 Rusa. Državne vlasti su, izlazeći u susret inicijativama ruskih migranata, ustupile zemljište na Novom groblju za potrebe sahranjivanja ruskih građana. Prve parcele formirane su između 1929. i 1934, a ceo prostor je uobličen u skladu sa ruskom tradicijom podizanjem Iverske kapele 1931. godine. Ona je podignuta posle vesti o rušenja istoimene kapele u Moskvi i nestanka kopije Iverske Bogorodice, koja se samatrala čudotvornom ruskom ikonom. Iverska ikona je bila kopija orignialne ikone koja je nastala krajem 10. veka. Moskovski carevi u 17. veku želeli su da imaju bar njenu kopiju, pa su sagradili Iversku kapelu gde je svečano smeštena. U Beogradu je, po saznanju da je uništena kapela sagrađena istovetna manja kapela u koju je smeštena nova kopija Iverske Bogorodice (danas u Narodnom muzeju). Kapela je sagrađena po projektu arh. Valerija Staševskog u neoklasicističkom stilu.
Drugi značajna objekat na prostoru ruskog groblja je Ruska kostrunica posvećena caru Nikolaju II Romanovu i vojnicima poginulim u Prvom svetskom ratu. Spomenik Ruskoj slavi, kako se naziva, a koji stoji iznad kosturnice, izgrađen je u formi visokog monolitnog stuba sa figurom arhanđela Mihajla. Delo je arhitekte Romana Verhovskoja. Spomenik je završen 1936. godine. U okviru ruskih parcela podignuta je još jedna manja kapela posvećena ruskim oficirima, ali podaci o graditelju i vremnu podizanja nisu poznati.U neposrednoj blizini ovih spomenika nalaze se grobnice ruskih građana koje su obeležene jednostavnim ruskim pravoslavnim krsrtom.
Veliki broj uglednih građana poreklom Rusa sahranjen je van ruskih parcela, poput bivšeg ruskog poslanika na dvoru Nikolaja Hartviga, čija je grobnica podignuta u stilu tradicionalne ruske narodne arhitekture.
FRANCUSKO VOJNO GROBLJE
Francusko vojno groblje zauzima severnu stranu Novog groblja između ulica Svetog Nikole i Ruzveltove.Ogradu sa kapijama izvedenu u neovizantijskom stilu projektovao je arh. Rajko Tatić. Uređeno je u skladu sa franskuskom vojnom tradicijom 1931. godine i na njemu su ostaci francuskih vojnika poginulih u Prvom svetskom ratu.
ITALIJANSKO VOJNO GROBLJE
Italijansko vosjno groblje nalai se prema današnjoj ulici sv. Nikole. Groblje je završeno 1931. godine u skladu sa tradicijom italijanskih vojnih groblaja. Ulazi se kroz masivnu ogradu od betona i kovanog gvožđa. U ovom prostoru su sahranjeni italijanki dobrovoljci poginuli u Prvom svetskom ratu.
AUSTRO-UGARSKO VOJNO GROBLJE
Ausro-ugrsko vojno groblje završeno je 1933. godine Novog groblja. Zauzima južni deo Novog groblja sa centralnom kapelom iza koje se pružaju dve kolonade. Nije poznat projektant kapele, ali se zna da je autor reljefa na kapeli Peter Gindert. Na groblju je sahranjeno 260 austro-ugarskih vojnikapoginulih u borbama oko Beograda, i 460 austro-ugarskih vojnika umrlih u zarobljeništvu tokom 1914/15.godine.
BRITANSKO VOJNO GROBLJE
Britansko vojno groblje formirano je 1947. godine u cilju preseljenja poginulih britanskih vojnika tokom Drugog svetskog rata na području cele Jugoslavije. Nalazi se uz Ulicu Sv. Nikole uz italijansko groblje. Sahranjeno je 348 pilota oborenih iznad Jugoslavije , 77 vojnika i 57 mornara poginulih u Drugom svetskom ratu.
ALEJA ZASLUŽNIH GRAĐANA
Aleja zaslužnih građana formirana je po projektu arh. Svetislava Ličine 1963.godine. nalazi se u centralnom delu Novog groblja na površini od 4200 m2. Namenjena je sahranjivanju uglednih ličnosti koji su svojim delima doprineli istoriji i kulturi Srbije.
ALEJA NARODNIH HEROJA
Aleja narodnih heroja je memorijalna celina namenjena sahranjivanju heroja iz drugog svetskog rata. nalazi s eu blizini Kosturnice branilaca beograda i ovaj spomen kompleks čine nizovo piramidalnih nadgorbnihn obeležja. Uređena je po projektu arh. Nebojše Delje i inženjera Aleksandra Krstića.
ALEJA STRELJANIH RODOLJUBA
Aleja streljanih rodoljuba nalazi se u produžetku Aleje zaslužnih građana . Uređena je 1959. godine po projektu arhitekata Bogdana Bogdanovića i Svetilslava Ličine. Sa leve strane nalzi se simboličan prikaz beogradskog trga Terazije sa pet stilizovanih stubova sa knadelabrima na koje su nemačke okupacione vlasti 17. 08. 1941. obesile pet beogradskih građana. U centralnom delu nalazi se uzdignuta travnata humka ispod koje su smešteni posrtni ostaci 1057 boraca poginulih u okupiranom Beogradu i stradalih u logorima.
Pripremila: Teodora Danilović
